VEILIGE RUIMTE / SAFE SPACE

(English below)

Veilige ruimte / Safe space

(English below)

Als trainer, therapeut, coach is het van belang dat mensen zich veilig voelen om echt te vertellen wat ze te vertellen hebben, zich zo min mogelijk inhouden. De methodiek van de Diversiteit Kaarten (zie www.bureauvie.nl voor meer) helpt daar vaak bij heb ik gemerkt. Een van de redenen is dat mensen zelf kiezen waar ze het wel en niet over gaan hebben, welk verhaal ze op dit moment willen vertellen en zeker ook hoe diep ze daarbij willen gaan. Aan de vragenstellers is het dan ook een opdracht om de eigen nieuwsgierigheid wat achterwege te laten en juist de ander te faciliteren zelf de regie te  houden. Zodat deze echt kan vertellen wat hen bezig houdt en niet juist probeert de vragensteller tevreden te stellen in diens nieuwsgierigheid.

Ik noem dat: “Installeren op Inclusie en Gelijkwaardigheid”. Voor mij is het van belang om in elke begeleidingsrelatie een grote mate van gelijkwaardigheid voorop te stellen en daar aandacht aan te besteden.

Dat is geen gemakkelijke opgave omdat er in relaties bijna nooit echte gelijkwaardigheid aanwezig is. Voordat mensen bij mij komen is er al ongelijkheid in het veld. Zeker als therapeut, maar ook als trainer, coach, supervisor etc. ben ik me bewust dat voordat we elkaar ontmoeten een mate van ongelijkheid al aanwezig is. Ik word (in de meeste gevallen) betaald en zij betalen, zij komen met een probleem, gaan zich min of meer bloot geven, zich kwetsbaar opstellen en hebben in de meeste gevallen geen idee wat te verwachten. Ik ben opgeleid in het professioneel begeleiden om als professional met hun vraag om te gaan en hoef mij niet perse bloot te geven. Ik ben dus al een maatschappelijk gecreëerd object: de therapeut, de trainer, de supervisor. Al eerder heb ik beschreven hoe ik mezelf in de begeleidingsrelatie graag wil presenteren als Marten, met professionele bagage en niet ‘de therapeut’ etc.. Dat kan ik wel zo zien en willen, maar ziet en wil mijn client dat ook? En: voelt mijn client zich wel veilig bij ‘Marten’, of juist meer bij ‘De Professional’, die zich ook als zodanig en op afstand presenteert?

Veiligheid is zeer subjectief, wat voor mij veilig is, kan voor jou onveilig zijn.

Ik moet denken aan een supervisiegroepje huisartsen, die aangaven eigenlijk wel weer een witte jas aan te willen en met ‘U’ en ‘Dokter’ aangesproken te worden. Afstand zou hen meer professionele veiligheid bieden. In andere beroepen hoor ik ook dergelijke geluiden. Afstand in taal, handelen en rituelen kan voor de een veiligheid en voor de ander onveiligheid creëren.

Ooit was ik voor een leiderschapstraject in Botswana, bij de Okavango Delta, een adembenemende tocht in bootjes door de delta en te voet op zoek naar wild. We overnachtten in tenten tussen de, bij nacht vrij luidruchtige, hippo’s en ander wild. Het idee was dat wij ’s nachts beurtelings bij het kampvuur zouden zitten om dit brandende te houden. Daar zat ik mijn eerste nachtshift aan het vuur naar de sterrenhemel te kijken terwijl ik allerlei geluiden opving, waarvan ik geen idee had wat het allemaal was, laat staan welk geluid al dan niet alarmerend was. Op een bepaald moment stond plots een gids naast me, ik had hem niet horen aankomen en ook had ik niet gehoord wat hij vertelde te horen, namelijk de rommelende buik van een olifant. Hij was even komen kijken of de olifant dichterbij zou komen of niet. De man sliep, evenals zijn collega’s, duidelijk op een oor, het andere oor scherp op onraad. Ik voelde me volstrekt nutteloos en meldde dat de volgende dag in de groep. Toen we vervolgens naar een ander gebied gingen, vertelde een van de gidsen mij dat dit voor hen ook een nieuw gebied was en waarschijnlijk wat gevaarlijker dan het vorige. Ik vroeg hem of het dan wel zo slim was om ons bij het kampvuur te laten waken. Hij aarzelde, ik vertelde dat ik me overbodig had gevoeld in de nacht en geen idee had wat te doen bij onraad. Hij zei me na enig aarzelen dat het misschien beter was het kampvuur niet te hoog te laten branden en dat we misschien beter vanuit de tet het kampvuur in de gaten konden houden. Het deed mij besluiten om in de groep te melden dat ik het nachtelijk waken niet meer wilde doen en dat ik het graag aan de gidsen wilde overlaten om te zien hoe het vuur brandende te houden. Dat veroorzaakte behoorlijke onrust bij een deel van de groep. Een paar deelnemers gaf aan dat het vuur voor hen veiligheid betekende en dat ze het zo wilden houden. Na wat heen en weer overleg, de gidsen waren uiteraard clientgericht en lieten het aan ons over, kwam er een compromis. Een deel van de groep, die dat wilde, ging vanuit hun tent beurtelings het vuur wat in de gaten houden. Ik sliep die nacht heerlijk, wetende dat de gidsen alles veel beter in de gaten hadden dan wij. Enkele andere deelnemers sliep niet meer zo goed. Mijn gevoel van veiligheid was duidelijk anders dan het hunne.

Een ander voorbeeld:  

Ik werkte in een half gesloten jeugdgevangenis, dat betekent dat jongeren er soms, na een periode van goed gedrag, uit mochten voor sport, familiebezoek, etc. Een van de jongens maakte er voor mijn gevoel steeds een potje van. Hij gooide zijn eigen ruiten in en ik probeerde hem daarop te wijzen door met hem te reflecteren op zijn gedrag. “Zie je zelf ook niet wat je je op de hals haalt?” “Je maakt  het toch voor jezelf en de anderen steeds vervelend” “Kijk nu eens wat je doet” etc. Hij leek te luisteren en ging door met zijn vrij zelfdestructieve en ergerlijke gedrag. Na een tijd verloor ik mijn geduld en gaf hem aan: “Ik trek nu je weekendverlof in!” Ik schrok vrijwel meteen van mijn woorden en wilde me bijna verontschuldigen. Zijn reactie echter was een eyeopener: “Hèhè eindelijk wordt ie duidelijk!” Mijn manier van begeleiden naar zelfreflectie, geleerd op mijn opleidingen, werkte bij deze jongeman helemaal niet, grenzen stellen wel. Ik werd pas veilig voor hem toen ik de duidelijke grens stelde met daarbij heldere consequenties. Na deze gebeurtenis konden we veel beter met elkaar werken.  

Veiligheid is een woord dat veel wordt gebruikt, zeker in mijn vakgebied van professioneel begeleider, maar wat betekent een veilige ruimte, ‘safe space’ voor mij en wat voor de ander en in welke omstandigheid ervaren we eigenlijk een veilige ruimte? Welke veiligheid is voor mij vanzelfsprekend en voor anderen absoluut niet, bijvoorbeeld vanwege gender, huidskleur, lichaamsbouw, bekendheid met de omgeving, etc. Zo is, na 46 jaar Amsterdam, die stad voor mij behoorlijk veilig, zeker ook door mijn lengte en mijn behoorlijk volgens de geldende maatstaven ‘genderconform gedrag’. Voor anderen is het een enorm onveilige stad in fantasie en/of beeldvorming, of door eigen en/of overgedragen ervaring met onveilige situaties.

Safe space, Veilige ruimte heeft dus steeds afstemming nodig, met een kritisch kijken naar de heersende, algemeen geldende normeringen.

Het installeren op inclusie en gelijkwaardigheid of maken van een veilige ruimte, een safe space, een veilige relatie en situatie, is steeds weer afstemmen. Ruimte geven en nemen voor het erkennen van verhalen van de ander, zeker ook als dat gaat om minderheidsverhalen, verhalen van gemarginaliseerden, verhalen die misschien wel tegen mijn gevoel van veiligheid ingaan.

“Als ik mijn ruimte neem en jou je ruimte laat, hebben we elkaar zoveel mooie verhalen te vertellen”

Safe space

As a trainer, therapist, coach, it is important that people feel safe to really say what they have to say, hold back as little as possible. I have noticed that the methodology of the Diversity Maps (see www.bureauvie.nl for more) often helps. One of the reasons is that people themselves choose what they will and will not talk about, which story they want to tell at the moment and certainly also how deep they want to go into it. It is therefore the task of the questioners to leave their own curiosity somewhat behind and to facilitate the other person to keep control themselves. So that they can really tell what concerns them and not satisfy the questioner in their curiosity.

I call that: “Installing on Inclusion and Equity”. It is important to me to prioritize a high degree of equality in every coaching relationship.

That is not an easy task because there is almost never true equity in relationships. Before people come to me there is already inequity in the field. Certainly as a therapist, but also as a trainer, coach, supervisor, etc., I am aware that a degree of inequity is already present before we meet. I get paid (in most cases) and they pay, they come up with a problem, expose themselves more or less, act vulnerable and in most cases have no idea what to expect. I am trained in professional guidance to deal with their question as a professional and do not necessarily have to expose myself. So I am already a socially created object: the therapist, the trainer, the supervisor. I did already described before how I would like to present myself in the counselling relationship as Marten, with professional baggage and not ‘the therapist’ etc. I can think and want it that way, but does my client see and want it too? And: does my client feel safe with ‘Marten’, or rather more with ‘The Professional’, who also presents himself as such and at a distance?

Safety is very subjective, what is safe for me may be unsafe for you.

I am reminded of a supervision group of general practitioners, who indicated that they would actually like to wear a white uniform again and be addressed with ‘Doctor’. Distance would provide them with more professional security. I hear similar sounds in other professions as well. Distance in language, actions and rituals can create safety for one person and insecurity for another.

Once I was on a leadership trajectory in Botswana, near the Okavango Delta, a breath taking trip in boats through the delta and on foot looking for wildlife. We spent the night in tents between the, quite noisy at night, hippos and other wildlife. The idea was that we would take turns sitting by the campfire at night to keep it burning. So I spent my first night shift at the fire watching the starry sky while I heard all kinds of sounds, of which I had no idea what it all was, let alone which sound was alarming or not. At a certain moment suddenly a guide stood next to me, I had not heard him coming and I had not heard what he said, namely the rumbling belly of an elephant. He had come to see if the elephant would come closer or not. The man, like his colleagues, was clearly sleeping on one ear, the other ear keen on danger. I felt completely useless and reported it to the group the next day. Then when we went to another area, one of the guides told me that this was also a new area for them and probably a bit more dangerous than the previous one. I asked him if it was smart to let us watch at the campfire. He hesitated, I told him that I had felt superfluous in the night and had no idea what to do in case of danger. He told me after some hesitation that it might be better not to let the campfire burn too high and that we might be better off keeping an eye on the campfire from the tent. It made me decide to tell the group that I didn’t want to keep the night watch anymore and that I wanted to leave it to the guides to see how to keep the fire burning. This caused considerable unrest in part of the group. A few participants indicated that the fire meant safety to them and that they wanted to keep it that way. After some back and forth consultation, the guides were of course client-oriented and left it to us, a compromise was reached. Part of the group, who wanted to, took turns keeping an eye on the fire from their tent. I slept wonderfully well that night, knowing that the guides had a much better eye and ear on everything than we did. Some other participants did not sleep so well anymore. My sense of security was clearly different from theirs.

Another example:

I worked in a semi-closed youth prison, which means that those young people were sometimes allowed out, after a period of good behaviour. They went for sports, family visits, etc. One of the boys always made a mess of it, I felt. He created his own pitfalls, so I tried to point this out to him by reflecting on his behaviour with him. “Don’t you see what you’re getting yourself into?” “You keep making it annoying for yourself and the others” “Now look what you’re doing” etc. He seemed to listen and continued his rather self-destructive and annoying behaviour. After a while I lost my temper and told him: “I am now withdrawing your weekend leave!” I was startled immediately by my words and almost wanted to apologize. His reaction, however, was an eye-opener: “Hey, he finally becomes clear!” My way of guiding towards self-reflection, learned at my education, didn’t work at all with this young man, but setting strict boundaries did. I only became safe to him when I set the clear boundary with clear consequences. After this event, we were able to work together much better.

Safety is a word that is used a lot, especially in my field of professional guidance, but what does a safe space mean for me and what for the other person and in what circumstances help to create for us a safe space? Which safety is self-evident for me and absolutely not for others, for example because of gender, skin colour, physique, familiarity with the area, etc. After 46 years living in Amsterdam, that city is quite safe for me, especially because of my length and my, according to the applicable society standards, ‘gender-conform behaviour’. For others, it feels or is an extremely unsafe city, by experience, or in fantasy and/or imagery, because of personal and/or transferred experience with unsafe situations.

Safe space therefore always needs good continuous tuning in, with a critical look at the prevailing, generally applicable standards.

Installing on inclusion and equity or creating a safe space, a safe relationship and situation, always needs a tuning in. Giving and taking space for acknowledging the stories of the other, especially when it comes to minority stories, stories of the marginalized, stories that may go against my own sense of safety.

“If I take my space and leave you your space, we have so many beautiful stories to share”